Monitoring - nagrywanie sąsiadów na klatce schodowej
Monitoring video a naruszenie dóbr osobistych
I. STAN FAKTYCZNY
Prowadzę firmę zajmującą się montażem alarmów i monitoringu cctv. W ubiegłym tygodniu wykonałem zlecenie dla pewnej Pani. Kobieta ta skarżyła się na sąsiadów, którzy niszczą jej drzwi, szykanują ją, wypisują wyzwiska pod jej adresem na jej drzwiach, wylewają różne substancje na jej pietrze.(były już interwencje policji ale policja stwierdziła, że jest bezradna ponieważ klatka nie jest miejscem publicznym i nie można nikogo ukarać za treści obraźliwe) a te historie dzieją się aż od dwóch lat. Założyliśmy tej Pani jedną małą kamerkę nad jej drzwiami, która monitoruje (nagrywa) jej drzwi oraz część klatki schodowej. kamera ta nie nagrywa drzwi wejściowych innych sąsiadów. Ta Pani zrobiła to dla bezpieczeństwa swojego oraz swoich dzieci mieszka sama mąż pracuje zagranicą i bywa tylko czasami w domu. Dzisiaj wspólnota nakazała tej kobiecie demontaż tej kamery ponieważ narusza ona dobra osobiste sąsiadów. Po czyjej stronie jest prawo? Czy moja klientka ma prawo bronić się przed nienawiścią sąsiadów? Czy monitoring Video na klatce schodowej, który służy tylko do poprawy bezpieczeństwa jest bez zgody wspólnoty nielegalny? Jak mozna pomóc mojej klientce.
II. TEZA
1. możliwe jest w pewnych przypadkach zainstalowanie bez zgody wspólnoty kamery monitorującej wejście do mieszkania w budynku wielolokalowym;
2. w przypadku podjęcia przez wspólnotę uchwały nakazującej demontaż kamery, możliwym jest zaskarżenie takiej uchwały do sądu powszechnego.
III. ROZWINIĘCIE
Odpowiedź na złożone zapytanie wymaga rozważenia dwóch kwestii:
a) zakresu uprawnienia wspólnoty mieszkaniowej,
b) naruszania dóbr osobistych sąsiadów.
Odnosząc się do pierwszego zagadnienia należy stwierdzić, że wspólnota mieszkaniowa nie jest podmiotem, który byłby uprawniony do żądania zaprzestania naruszania dóbr osobistych. Jej rola sprowadza się do kwestii związanych bezpośrednio z nieruchomością gruntową oraz posadowionym na niej budynkiem, a nie do ochrony prawa do prywatności przysługującego osobom przechodzącym przy zainstalowanej kamerze. Prawo do prywatności do nie to samo co nietykalność mieszkania, bowiem monitoring video nie narusza prawa do korzystania z mieszkania przez sąsiadów Pańskiej klientki. W przypadku, gdyby wspólnota podjęła uchwałę nakazującą demontaż kamery, Pańska klientka powinna uchwałę taką zaskarżyć do sądu, uzasadniając powództwo m. in. argumentami opisanymi poniżej.
Wspólnota może w pewnych okolicznościach wymagać zgody na montaż kamery w części wspólnej nieruchomości, którą jest bez wątpienia klatka schodowa. I choć art. 12 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. 2000 r., nr 85, poz. 388 – ze zm.) stanowi, że właściciel lokalu ma prawo do współkorzystania z nieruchomości wspólnej zgodnie z jej przeznaczeniem, to jednak dla pełnej wykładni omawianego przepisu sięgnąć trzeba również do art. 140 KC, który uprawnia właściciela do korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób, w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, jeśli korzystanie odbywa się ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Regulacja ta daje szerszą możliwość korzystania z rzeczy wspólnej niż granice zakreślone przepisem art. 12 ustawy o własności lokali. Ponadto, art. 206 KC uprawnia każdego ze współwłaścicieli do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Skoro granice korzystania z nieruchomości zakreśla jedynie konieczność pogodzenia ze współposiadaniem i korzystaniem z nieruchomości przez innych właścicieli, to przyjąć należy, że Pańska klientka jest uprawniona do zamontowania kamery video rejestrującej wejście do jej mieszkania, o ile da się to pogodzić ze sposobem korzystania i posiadania nieruchomości przez innych sąsiadów (w tym m. in. z korzystaniem z klatki poprzez przechodzenie do własnych mieszkań).
Wywody dotyczące naruszenia dóbr osobistych sąsiadów należy poprzednić uwagą dotyczącą zasadniczej różnicy pomiędzy prawem do wizerunku (jako dobrem osobistym osoby fizycznej) a prawem do prywatności. Otóż wizerunkiem jest nie tyle sama twarz osoby, co jej utrwalenie (w formie portretu, filmu wideo, fotografii). Naruszeniem prawa do wizerunku będzie zatem publiczne jego wykorzystywanie (w rozumieniu przepisów prawa autorskiego), nie zaś samo jego utrwalanie. Zatem samo nagrywanie czyjej postaci nie jest jeszcze naruszeniem prawa do wizerunku; dopiero publiczne odtwarzanie mogłoby takie naruszenie stanowić.
Sama rejestracja wideo klatki schodowej nie powinno naruszać również nietykalności mieszkania sąsiadów, bowiem nie dochodzi do filmowania wnętrza mieszkań, a tylko takie zachowanie stanowiłoby naruszenie omawianego dobra osobistego. W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że nietykalność mieszkania obejmuje ochronę przed bezprawnym wtargnięciem osoby trzeciej w sferę określonego stanu psychicznego i emocjonalnego, jaki daje człowiekowi poczucie bezpiecznego i niezakłóconego korzystania z własnego mieszkania. Dopóty brak jest naruszenia tegoż prawa, dopóki rejestracja nie zakłóca korzystania z lokalu przez sąsiadów.
Nawet, jeśli rejestracja video sąsiadów nie narusza praw do wizerunku czy nietykalności mieszkania, to taka czynność może oznaczać bezprawną ingerencję w sferę prywatności sąsiadów. Prywatność zostaje z pewnością ograniczona, jeśli rejestracja osób przechodzących obok kamery (korzystających z klatki schodowej) spowoduje u nagrywanych osób zakłopotanie, wstyd czy wręcz udrękę związaną z ciągłym monitoringiem – a z drugiej strony, brakiem niezależnego nadzoru nad nim. W Pańskim przypadku, istotnym dla sprawy jest jednak powód (przyczyna) monitorowania, którą jest chęć ochrony własnego dobra (nietykalności mieszkania), a także z drugiej strony wola uchronienia mienia od zniszczenia, uszkodzenia lub zabrudzenia. I właśnie przyczyna wprowadzenia monitoringu może okazać się decydującym argumentem zezwalającym na dokonywanie nagrań. Motywem klientki jest chęć uchronienia się przed wyrządzeniem jej szkody (poprzez niszczenie lub uszkodzenie mienia), ale także pragnienie zabezpieczenia przysługującej klientce nietykalności mieszkania. Ważnym jest, że ewentualne działania polegające na opisanym przez Pana uszkadzaniu drzwi bądź szykanowaniu słownym mogą naruszać nie tylko prawa Pańskiej klientki, ale także mieszkających z nią dzieci. Przyjąć należy, że sfera prywatnego życia osobistego nie jest już tak mocno chroniona, jak sfera intymnego życia osobistego, a co za tym idzie, dozwolona jest ingerencja w tę sferę ze względu na powód działania. Jeśli zatem celem, dla którego Pańska klientka montuje kamerę video jest chęć zapewnienia bezpieczeństwa oraz uniknięcie naruszania dóbr osobistych klientki i jej dzieci przez sąsiadów, to użycie monitoringu video jest jak najbardziej uzasadnione – także w przypadkach, gdy narusza prawo do prywatności sąsiadów.
Wszelkie powyższe dywagacje mogą być jednak obarczone pewnym błędem związanym z niemożnością zapoznania się z dokładnym stanem faktycznym. Prosiłbym zatem o potraktowanie ich jako wytycznych, a nie oceny prawnej konkretnego przypadku.
Reasumując, zamontowanie urządzeń rejestrujących – oraz samo filmowanie i dalsze wykorzystywanie zebranych materiałów – powinno odbyć się z zachowaniem daleko idącej ostrożności, w szczególności:
a) montażu kamery z możliwie najmniejszym stopniem uciążliwości dla sąsiadów (np. przy drzwiach lub najlepiej w drzwiach albo ościeżnicy),
b) skierowaniem kamery jedynie na obszar wokół drzwi klientki tak, by kamera rejestrowała możliwie najmniejszy obszar klatki schodowej, zapewniając jednak przy tym możliwość np. rozpoznania tożsamości osoby niszczącej drzwi)
c) stosowaniem zasady proporcjonalności użytych metod do skutków dokonywanych naruszeń,
d) niepublikowania (nieupubliczniania) zebranych materiałów ani płynących stąd wniosków (poza oczywiście wykorzystaniem ich w celu prowadzenia postępowania przez prokuraturę lub sąd),
e) demontażu kamery, jeśli tylko stanie się ona bezużyteczna ze względu na brak naruszenia praw Pańskiej klientki i jej rodziny.