Emerytura górnicza - podstawa prawna 

Podstawą wydania świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest dla górników Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Rozporządzenie zawiera wykazy A i B wskazujące rodzaje prac, które w myśl tego rozporządzenia zaliczane są do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z treści § 1 ust. 2 cyt. wyżej rozporządzenia wynika, iż niezależnie od wykazów prac, o których mowa powyżej: właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. Oznacza to, że właściwi ministrowie, centralne związki spółdzielczości nadzorujące usytuowane w pionach zakłady pracy, wydali odpowiednie zarządzenia, w których ustalono wykaz stanowisk pracy (a nie rodzajów prac jak w wykazach A i B rozporządzenia) poprzez doprecyzowanie nazewnictwa stanowisk pracy występujących przy realizacji określonego rodzaju prac, występujących w tych zakładach. W naszej spółce funkcjonuje również wewnętrzny wykaz prac i stanowisk pracy z podziałem na kopalnie, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Czy po połączeniu zakładów pracy będzie możliwe wystawienie pracownikowi zaświadczenia dotyczącego wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pomimo braku wewnętrznych wykazów?
W takich przypadkach stosowane jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W § 1 ust. 2 powyższego rozporządzenia faktycznie występuje odwołanie, zgodnie z którym właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.
Należy jednak zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 r., sygn. akt: I UK 403/11, w którym SN stwierdził, że: „źródłem prawa do emerytury za pracę w szczególnych warunkach jest ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nie jest nim natomiast zarządzenie resortowe (nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego), jako że nie stanowi już źródła prawa (art. 87 Konstytucji). Kwestia ta była już oceniana w orzecznictwie, w którym stwierdzono również, że wykazy resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mają charakter informacyjny, techniczno - porządkujący, uściślający oraz mogą mieć znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego".
Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., sygn. akt: II UK 218/09, stwierdzono, że „określone w art. 93 ust. 2 Konstytucji akty prawne, niebędące obecnie źródłem prawa - w tym zarządzenia ministrów, nie mogą być samodzielną podstawą prawną indywidualnych decyzji, jednakże akt prawny, mający swoje umocowanie w ustawie i rozporządzeniu Rady Ministrów, a ponadto nieodnoszący się do praw podmiotowych obywateli, który jest w istocie jedynie wykazem prac wykonywanych w szczególnych warunkach, nadal obowiązuje. Określone w nim skutki prawne wykonywania takich prac nie są bowiem wskazywane przez to zarządzenie, lecz stanowi o nich ustawa i utrzymane jej przepisami w mocy rozporządzenie Rady Ministrów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392 oraz z dnia 20 października 2005 r. I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306). Wykazy resortowe mają zatem charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym np. prace przy wypieku pieczywa. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej”.

Biorąc pod uwagę powyższe, przy wystawianiu zaświadczenia wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno opierać się na przepisach Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i uściślająco, porządkująco na zarządzeniu resortowym (podstawą prawną nie będzie jednak samo zarządzenie resortowe).
Można zatem wystawić pracownikowi zaświadczenie dotyczące wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pomimo braku dodatkowych, wewnętrznych wykazów. Zaświadczenie powinno zostać wystawione na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i pomocniczo, uściślająco zarządzenia resortowego.