Ochrona ptaków i ich gniazd a termomodernizacja budynków
Zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu, o czym stanowi wprost art. 21 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jednolity opublikowany w Dz.U. z 2019 r., poz. 122).
Przepisy art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity opublikowany w Dz.U. z 2018 r., poz. 1614, dalej jako: UOP) zapewniają szeroko zakreśloną ochronę dla dziko występujących zwierząt, w tym ptaków, uszczegółowioną przepisami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. poz. 2183; dalej jako: rozporządzenie). Wedle załącznika nr 1 do rozporządzenia, gatunkami zwierząt objętych ochroną ścisłą, z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej, są m.in. prawie wszystkie występujące w Polsce gatunki ptaków.
Jednocześnie § 6 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że w stosunku do dziko występujących zwierząt, należących do gatunków objętych ochroną ścisłą oraz częściową, wprowadza się następujące zakazy:
1) umyślnego zabijania;
2) umyślnego okaleczania lub chwytania;
3) umyślnego niszczenia ich jaj lub form rozwojowych;
4) transportu;
5) chowu;
6) zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków;
7) niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania;
8) niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk lub innych schronień;
9) umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień;
10) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany lub darowizny okazów gatunków;
11) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków;
12) umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca;
13) umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego.
Przywołane wyżej przepisy UOP oraz rozporządzenia implementują przepisy dyrektywy siedliskowej1 oraz dyrektywy ptasiej2 w zakresie ochrony gatunkowej3.
Oznacza to, że względem ptaków obowiązują m.in. zakazy:
- umyślnego niszczenia ich jaj,
- niszczenia siedlisk będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania,
- niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd lub innych schronień,
- umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień.
Siedliskami lęgowymi ptaków mogą być przestrzenie w budynkach, w tym stropodachy4. W takich przypadkach niszczenie siedlisk lęgowych (np. poprzez wypełnianie przestrzeni izolacją lub innymi materiałami, zamykanie dostępu do przestrzeni, w których zlokalizowane są gniazda) stanowić będzie naruszenie zakazów ustanowionych przywołanym wyżej § 6 ust. 1 rozporządzenia w zw. z art. 52 ust. 1 UOP. Bez znaczenia pozostaje stopień świadomości osoby niszczącej, a także stopień winy, bowiem umyślność wymagana jest jedynie w przypadku zakazów niszczenia jaj ptasich oraz uniemożliwiania dostępu do schronień, natomiast takie ograniczenie nie występuje w przypadku zakazu niszczenia siedlisk lęgowych, a także niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd i innych schronień.
Z tych względów prace termomodernizacyjne winny być tak zaprojektowane i wykonywane, by uniknąć naruszenia któregokolwiek z zakazów wynikających z przywołanych wyżej przepisów. Dodatkowo należy odnotować, że naruszenie któregokolwiek z zakazów odnoszących się do gatunków objętych ochroną gatunkową (a więc któregokolwiek z zakazów wymienionych powyżej), podlega karze aresztu lub grzywny (art. 131 pkt 14 UOP). Przepisy karne zawarte są także w rozdziale XXII ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (tekst jednolity opublikowany w Dz.U. z 2018 r., poz. 1600).
przypisy:
1) dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
2) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa
3) M. Michalak, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz w perspektywie unijnej, komentarz do art. 52, LEX/el. 2016
4) zob. D. Zyskowski, D. Zielińska, Przewodnik do inwentaryzacji oraz ochrony ptaków i nietoperzy związanych z budynkami, Szczecin 2014, s. 7; w odniesieniu do pustułek zob. P. Śliwa, Ł. Rejt, Pustułka, Świebodzin 2006, s. 58 i nast.