Dokumentacja ruchowa zakładu górniczego w świetle przepisu przejściowego rozporządzenia ruchowego
Nowe rozporządzenie ruchowe[1] stanowi, iż wszelkie dokumenty związane z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego, sporządzone przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, zachowują moc do czasu wydania nowych dokumentów, lecz nie dłużej niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowego rozporządzenia. Oznacza to dla praktyki konieczność podjęcia w okresie jesieni i zimy 2013/2014 czynności dostosowujących stan dokumentacji do nowych przepisów.
Pojęcie dokumentacji ruchowej
1. Przepis § 166 rozporządzenia posługuje się nazwą „dokumenty związane z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego” na zbiorcze określenie tych wszystkich regulacji zakładowych, które dotyczą ruchu zakładu górniczego. Brak jest definicji legalnej (a więc ustalonej przepisami) tego pojęcia; tym samym taką definicję należy wyinterpretować samodzielnie. W pierwszej kolejności należy wskazać, iż fraza „dokumenty związane z prowadzenie ruchu zakładu górniczego” jest szersza pojęciowo od np. frazy „dokumenty określające zasady prowadzenia ruchu zakładu górniczego”. Utracą moc zatem nie tylko dokumenty regulujące szczegółowo zasady prowadzenia ruchu zakładu[2], lecz także i te z dokumentów, które z prowadzeniem ruchu są jedynie „związane”. Obejmie to zatem np. dokumentację oceny zagrożeń występujących w zakładzie górniczym.
2. Można postawić pytanie, czy w tak zakreślonych granicach pojęcia dokumentacji związanej z ruchem zakładu górniczego zmieszczą się inne dokumenty, jak choćby plan ruchu. Z jednej strony brak przeciwwskazań dla uznania planu ruchu za część dokumentacji ruchowej, jednakże wydaje się, że plany ruchu nie stracą ważności wskutek § 166 rozporządzenia ruchowego. Moc tego przepisu ograniczyłbym do tych dokumentów związanych z ruchem zakładu górniczego, które zostały przez rozporządzenie unormowane, a nie do każdego innego dokumentu. Tym samym plany ruchu – i to niezależnie od daty ich opracowania – nie stracą ważności na mocy § 166 rozporządzenia ruchowego.
Poza pojęciem dokumentacji ruchowej pozostaną także oceny ryzyka zawodowego oraz zarządzenia dotyczące stosowania rozwiązań zmniejszających to ryzyko. Przepis § 4 rozporządzenia wymienia bowiem osobno „dokumentację dotyczącą prowadzenia ruchu zakładu górniczego” oraz wspomniane wyżej oceny ryzyka zawodowego, co wskazuje na rozłączność tych pojęć. Skutkiem tego będzie uznanie, że oceny ryzyka zawodowego i związane z nimi dokumenty nie stracą ważności na podstawie § 166 rozporządzenia ruchowego.
Utrata mocy dotychczasowych dokumentów
3. Przepis § 166 rozporządzenia ruchowego stanowi o utracie mocy wszelkich dokumentów związanych z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego. Oznacza to, iż dokumentację ruchową należy opracować i przyjąć (zatwierdzić) ponownie – nawet wówczas, jeśli treść nowej dokumentacji nie będzie się różnić od dotychczasowej. Oznacza to konieczność ponownego wydania wszystkich dokumentów ruchowych. Terminem nieprzekraczalnym dokonania tych czynności jest 17 marca 2014 r. (tj. 6 miesięcy licząc od daty wejścia w życie nowego rozporządzenia ruchowego).
Obowiązek ponownego opracowania i zatwierdzenia nowej dokumentacji nie dotyczy tych dokumentów, które zostały przyjęte po 16 września 2013 r., tj. już za rządów nowego rozporządzenia. Wprowadzenie nowego dokumentu jest równoznaczne z utratą mocy poprzednio obowiązującej dokumentacji (§ 166 rozporządzenia).
Rodzaje dokumentów ruchowych
4. Obowiązkiem opracowania i wdrożenia objęte zostaną następujące rodzaje dokumentów:
1) analizy i badania niezbędne dla bezpiecznego prowadzenia ruchu zakładu górniczego (podmiot odpowiedzialny: przedsiębiorca, podstawa prawna: § 4 rozporządzenia ruchowego),
2) dokument bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników (podmiot odpowiedzialny: przedsiębiorca, podstawa prawna: § 6 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
3) pisemne potwierdzenia pracowników zapoznania się z dokumentem bezpieczeństwa (lub jego częścią),
4) dokumenty, których sporządzenia będzie wymagane na podstawie dokumentu bezpieczeństwa (podmiot odpowiedzialny: przedsiębiorca, kierownik ruchu zakładu górniczego lub inne osoby określone w dokumencie bezpieczeństwa, podstawa prawna: dokument bezpieczeństwa); do takiej dokumentacji zaliczyć można np. zezwolenia na wykonywanie prac niebezpiecznych (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 19 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
5) zarządzenie (lub inny dokument) kierownika ruchu zakładu górniczego dot. zakresu działania poszczególnych działów ruchu zg oraz służb specjalistycznych (podmiot odpowiedzialny: krzg, podstawa prawna: § 7 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ruchowego),
6) zarządzenie (lub inny dokument) kierownika ruchu zg dot. ustalenia zasad zabezpieczenia zg na zmianach, na których ruch nie jest prowadzony, w dni wolne od pracy oraz w przypadku czasowego wstrzymania eksploatacji (podmiot odpowiedzialny: krzg, podstawa prawna: § 7 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia ruchowego),
7) zarządzenie w sprawie organizacji służby dyspozytorskiej zakładu górniczego (stosuje się wyłącznie w zg wydobywającym węgiel brunatny, podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 8 ust. 2 rozporządzenia),
8) zarządzenie w sprawie zabezpieczenia miejsc niebezpiecznych nieznajdujących się pod stałym nadzorem (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 13 rozporządzenia ruchowego),
9) zarządzenie w sprawie zwolnienia z obowiązku posiadania znaczków kontrolnych lub identyfikatorów (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 16 ust. 3 rozporządzenia ruchowego),
10) zarządzenie w sprawie sposobu dokumentowania wykonanych prac oraz potwierdzania opuszczenia przez pracowników stanowisk pracy (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 16 ust. 5 rozporządzenia ruchowego),
11) zarządzenie w sprawie prac szczególnie niebezpiecznych (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 18 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
12) zarządzenie w sprawie ustalenia liczby i lokalizacji punktów opatrunkowych oraz miejsca rozmieszczenia apteczek i noszy (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 21 ust. 3 rozporządzenia ruchowego),
13) zarządzenie w sprawie wykonywania robót przygotowawczych na przedpolu wyrobiska (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 23 rozporządzenia ruchowego),
14) zarządzenia w sprawie ewentualnych odstępstw od obowiązków związanych z zabezpieczeniem przed napływem wód (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 24-25 rozporządzenia ruchowego),
15) zarządzenie w sprawie zakresu, terminu i sposobu dokumentowania kontroli stanu wyrobisk górniczych i zwałowisk (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 29 ust. 1-2 rozporządzenia ruchowego),
16) zarządzenie w sprawie projektu technicznego (dotyczy wyłącznie zakładów prowadzących ruch na podstawie koncesji wydanej przez starostę, podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 34 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
17) zarządzenie w sprawie projektu technicznego eksploatacji z zastosowaniem hydromechanicznego lub termicznego urabiania nadkładu lub kopaliny lub zarządzenie w sprawie projektu technicznego eksploatacji złoża spod lustra wody urządzeniami pływającymi (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 35 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
18) zarządzenie w sprawie szerokości przodka i wysokości urabianego piętra (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 37 pkt 1 rozporządzenia ruchowego),
19) zarządzenie w sprawie wyjątków od zakazu podkopywania, podcinania lub podwrębiania (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 38 rozporządzenia ruchowego),
20) zarządzenie w sprawie zabezpieczenia złoża torfu leczniczego przed zanieczyszczeniami (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 39 ust. 2 rozporządzenia ruchowego),
21) zarządzenie w sprawie regulaminu ochrony przeciwpożarowej (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 40 ust. 3 rozporządzenia ruchowego),
22) zarządzenie w sprawie zatwierdzenia instrukcji wykonywania prac z użyciem otwartego ognia (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 44 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
23) zarządzenie w sprawie harmonogramu ruchu zakładu w okresie zimowym (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 46 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
24) zarządzenie w sprawie zakresu i częstotliwości dokumentowania warunków geologiczno-górniczych, hydrogeologicznych i innych czynników mogących mieć wpływ na powstanie osuwiska (stosuje się jedynie w przypadku zagrożenia osuwiskowego, podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 49 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ruchowego).
25) zarządzenie w sprawie określenia warunków stateczności oraz parametrów skarp i zboczy (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 49 ust. 3 rozporządzenia ruchowego),
26) zarządzenie w sprawie zasad przeprowadzania kontroli maszyn i urządzeń oraz instalacji technicznych zakładu górniczego (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 56 ust. 1 rozporządzenia ruchowego),
27) zarządzenie w sprawie ustalenia sposobu kontroli maszyn w okresie planowanych przerw w pracy (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 60 ust. 4 rozporządzenia ruchowego),
28) zarządzenie w sprawie ustalenia szerokości pasów bezpieczeństwa od górnej i dolnej krawędzi poszczególnych skarp (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 65 rozporządzenia ruchowego),
29) zarządzenie w sprawie określenia szczegółowych wymagań dla linii napowietrznych (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 87 rozporządzenia ruchowego),
30) zarządzenie w sprawie ustalenia miejsc usytuowania wzdłuż tras przenośników taśmowych bezpiecznych przejść dla osób położonych w poprzek trasy przenośników (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 98 rozporządzenia ruchowego),
31) zarządzenie w sprawie regulaminu ruchu (podmiot odpowiedzialny: kierownik ruchu zakładu górniczego, podstawa prawna: § 117 ust. 1 rozporządzenia ruchowego).
Zastrzec należy dwie informacje: otóż po pierwsze, nie jest to wcale kompletna lista zarządzeń lub innych dokumentów związanych z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego. Z drugiej strony, nie w każdym zakładzie górniczym powstanie konieczność opracowania wszystkich zarządzeń z powyższej listy, bowiem niektóre z dokumentacji mają charakter fakultatywny lub obowiązek ich sporządzenia wynika z indywidualnych uwarunkowań zakładu górniczego. Dotyczy to np. zarządzeń związanych z zagrożeniami czy też ze stosowaną technologią urabiania (np. projekt techniczny eksploatacji spod lustra wody).
Wypełnienie obowiązku opracowania nowej dokumentacji
Intencją, jaka przyświecała prawodawcy, było wymuszenie w relatywnie szybkim czasie dostosowania dokumentacji związanej z prowadzeniem ruchu zakładu górniczego do nowego rozporządzenia. Niemniej nie wszystkie z wymienionych dokumentów okażą się (w danym zakładzie) z rozporządzeniem sprzeczne czy też niepełne w swej treści. Dlatego też doradzałbym sprawdzenie, na ile dokumentacja obowiązująca uprzednio spełnia wymogi nowego rozporządzenia ruchowego — a to z tej przyczyny, że w przypadku zgodności z nowym rozporządzeniem dopuszczałbym i taką możliwość, że zamiast przepisywać tę samą treść dokumentacji, kierownik ruchu (lub inny obowiązany podmiot) po prostu złoży ponowny podpis, z nową datą, pod danym zarządzeniem, z adnotacją o ponownym zatwierdzeniu. Oszczędzi to z pewnością mnóstwa czasu, spełniając jednocześnie wymogi stawiane przez przepisy prawa.
[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu odkrywkowego zakładu górniczego (Dz.U. poz. 1008)
[2] Z zastrzeżeniem poczynionym w pkt. 2