Zatrzymanie zysku w spółce z o.o.

Wspólnicy decydując się na uczestnictwo w spółce zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu, jakim w ujęciu ekonomicznym niewątpliwie jest wykonanie celu finansowego spółki, czyli osiągnięcia zysku. Kwestią budzącą wątpliwości jest możliwość podjęcia uchwały o przeznaczeniu zysku na cele inwestycyjne spółki, pomimo braku odpowiedniego postanowienia w umowie spółki.

Zysk będący efektem realizacji celu gospodarczego spółki, powstaje w wyniku zwiększenia kapitałów własnych spółki, np. poprzez prowadzenia działalności gospodarczej, a także dzięki uzyskaniu darowizny, przeprowadzeniu inwestycji czy sprzedaży aportów. Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego, który został przeznaczony do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników (art. 191 § 1 KSH). Zasadą jest, że wspólnik uczestniczy w zysku proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Możliwe jest jego odmienne określenie w umowie spółki, w szczególności poprzez uprzywilejowanie niektórych udziałów co do dywidendy. Uprawnienie to jest ograniczone maksymalnie do 150% wartości dywidendy otrzymywanej z udziałów nieuprzywilejowanych (art. 196 KSH). Z tą chwilą podjęcia uchwały o podziale zysku wspólnik nabywa roszczenie o wypłatę dywidendy, które może zostać skierowane przeciwko spółce. Ponadto, od tej chwili wspólnik nie może zostać pozbawiony dywidendy.

Potrzeby gospodarcze spółki mogą uzasadniać podejmowanie uchwał w przedmiocie zatrzymania w spółce wypracowanego zysku nawet przez kilka lat z rzędu. Ważne jest jednak, aby wyłączenie prawa do udziału z aktualnie wypracowanego zysku nie było nadużywane, ponad rzeczywistą potrzebę (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2008 r., IV CSK 242/08). Zagadnienie podjęcia uchwały o niewypłaceniu zysku nie budzi wątpliwości w przypadku, gdy taka możliwość (zatrzymanie zysku) jest przewidziana w umowie spółki.

Instytucją  służącą ochronie wspólników mniejszościowych przed rządami większości jest możliwość zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników na podstawie art. 249 KSH. Przesłanki z omawianego artykułu należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach: uchwał powziętych z naruszeniem postanowień umowy spółki lub sprzecznych z dobrymi obyczajami, które jednocześnie godzą w interesy spółki lub mają na celu pokrzywdzenie wspólnika. Uchwała naruszająca słuszne interesy wspólników może zostać uznana jako sprzeczna z dobrymi obyczajami oraz jednocześnie mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika. Najczęściej pokrzywdzenie wspólnika polega na podejmowaniu uchwał, które są powzięte w interesie wspólników większościowych przy jednoczesnym wyrządzeniu szkody albo pozbawieniu korzyści wspólnika mniejszościowego (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 marca 2009 r., V ACa 49/09).

Kwestią sporną jest podjęcie uchwały o przeznaczeniu zysku na cele inwestycyjne spółki w sytuacji, gdy umowa spółki nie przewiduje takiej możliwości. Czy w takiej sytuacji zysk każdorocznie musi być wypłacany czy też jednak istnieje możliwość jego zatrzymania w spółce? Jaki jest więc stopień dyskrecjonalnej władzy zgromadzenia wspólników w zakresie przeznaczania zysku? Decyzje organu właścicielskiego spółki, jakim jest zgromadzenie wspólników nie mogą być jednak dowolne. Przede wszystkim, uchwała nie może bowiem naruszać zasady równouprawnienia wspólników ani w inny sposób krzywdzić wspólników.

Zgodnie z przeważającą linią orzeczniczą umowa spółki powinna przewidywać w swej treści możliwość pozostawienia zysku w spółce, w przeciwnym razie uchwała w przedmiocie niewypłacenia dywidendy może zostać wzruszona na podstawie art. 249 KSH. Umowa spółki nie musi mówić wprost o możliwości wyłączenia całości zysku od podziału, a mianowicie wystarczające jest przyznanie w umowie spółki zgromadzeniu wspólników kompetencji do określenia części zysku przeznaczonego na dywidendy dla wspólników. To sformułowanie oznacza, iż zysk w całości może być przeznaczony na inne cele, m.in. na inwestycje lub fundusze rezerwowe (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2008 r., IV CSK 242/08).

Podsumowując, zawierając umowę spółki warto zawrzeć w niej postanowienie przewidujące możliwość zatrzymania zysku w spółce by okoliczność ta w przyszłości nie stała się podstawą do zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników o podziale zysku bądź też jego zatrzymaniu.